Chrońmy owady zapylające!
Istotne znaczenie w zapylaniu roślin odgrywają owady pszczołowate, z pszczołą miodną na czele. Rodzina pszczołowatych, do której należy kilkaset gatunków pszczół samotnic (np. murarka ogrodowa), około 30 gatunków trzmieli i pszczoła miodna, w toku trwającej tysiące lat ewolucji, przystosowała się, jak żadna inna, do zapylania roślin.
Z drugiej strony procesem przystosowawczym do zapylania przez owady podlegały także rośliny. Zapylanie kwiatów przez owady można traktować jak formę bardzo ścisłej symbiozy. Owady te i kwiaty są tak od siebie uzależnione, że jedne bez drugich nie mogłyby istnieć. Blisko 86% roślin na świecie zapylana jest przez owady, z czego 76% to rośliny jadalne - stanowiące źródło żywności.
Ile roślin zapylają pszczoły?
Skala działalności zapylającej pszczoły miodnej w Polsce jest bardzo duża i obejmuje:
- około 50 gatunków roślin polowych,
- około 140 gatunków roślin ogrodniczych, w tym 15 gatunków drzew i krzewów owocowych, 60 gatunków warzyw i ponad 60 gatunków roślin leczniczych,
- wśród roślin ozdobnych 50 gatunków drzew, 90 krzewów i ponad 120 gatunków bylin jednorocznych i dwuletnich.
W uprawach pod osłonami, głównie w szklarniach i tunelach foliowych, do zapylania pomidorów, truskawek i malin wykorzystuje się trzmiele. Pszczoła miodna okazała się nieprzydatna w tych warunkach, ponieważ źle znosi zamknięte pomieszczenia.
Coraz mniej pszczół do zapylania
W ostatnich latach obserwuje się spadek liczby rodzin pszczelich. Pierwsze masowe wymieranie pszczół zaobserwowano w USA w latach 60-tych ubiegłego wieku. W latach 2006-2007 w Ameryce Północnej zginęła 1/3 populacji wszystkich pszczół.
Kryzys w Europie nastąpił w roku 2008. W niektórych regionach naszego kraju zimy nie przeżywa nawet 30% rodzin pszczelich. Tymczasem dla optymalnego zapylania roślin powinny przypadać minimum 4 pszczele rodziny na 1 km. Tak jest tylko w Lubelskiem 4,2, bo już w Małopolskiem jest to 3,8 rodziny/km2, w Świętokrzyskiem 3,3, a najmniej w Mazowieckiem - 1,5 i Podlaskiem - tylko 1 rodzina na 1km2.
Dlaczego giną?
Czynnikami, które mogą przyczyniać się do masowego wymierania pszczół, są m.in.:
- skażenie środowiska prowadzące do obniżenia odporności owadów,
- nieumiejętne stosowanie chemii w rolnictwie,
- zmiany klimatyczne,
- transport pszczół na długie odległości w celu zapylania,
- promieniowanie emitowane przez telefonię komórkową (zakłóca system nawigacyjny pszczół, owady nie mogą trafić z powrotem do ula),
- warroza i inne choroby pszczół,
- intensyfikacja rolnictwa (ogromne areały monokulturowych upraw intensywnie chronionych chemicznie),
- wypalanie nieużytków, miedz i łąk (miejsca takie stają się biologiczną pustynią).
Pomóżmy owadom zapylającym!
Stosując środki ochrony roślin należy pamiętać o kilku zasadach:
- nie stosować środków toksycznych dla pszczół w okresie kwitnienia roślin,
- unikać opryskiwania plantacji, na których występują kwitnące chwasty,
- dobierać preparaty mało toksyczne dla pszczół,
- przestrzegać okresów prewencji,
- zabiegi wykonywać wieczorem po oblocie pszczół i jeśli to możliwe zabezpieczyć ule podczas ich wykonywania.
Znaczenie owadów zapylających dla środowiska przyrodniczego i gospodarki człowieka jest ogromne. We własnym zakresie warto zadbać o ich obecność i ochronę na naszych polach. W bierny sposób możemy to robić nie niszcząc gniazd i nie wyrywając roślin stanowiących dla nich pokarm.
Ochrona czynna może polegać na zakładaniu budek, w których owady mogą się zagnieździć, sianiu roślin żywicielskich, dbaniu o miedze i zadrzewienia śródpolne, bo pomagając tym owadom – pomagamy sobie.
Małgorzata Biercuk
Odział Bielice
Źródło: www.opisik.pulawy.pl (znaczenie pszczoły miodnej w zapylaniu roślin)
Przygotował A.D.